Complex Number Calculator, inna nazwa Model I Relay Calculator. Kalkulator zbudowany w Bell Labs w styczniu 1940 roku, (Samuel Williams i George Stibitz); mógł wykonywać obliczenia na liczbach zespolonych, stąd jego obrazowa nazwa.
Do budowy maszyny użyto typowych części stosowanych wówczas w telefonii. Ciekawym rozwiązaniem było zastosowanie trzech zdalnie dostępnych klawiatur dalekopisowych (choć tylko jedna z nich mogła być używana w tym samym momencie). We wrześniu 1940 roku, na konferencji matematyków zorganizowanej w Hanover (stan New Hampshire) zademonstrowano z wielkim sukcesem obliczenia z użyciem maszyny, zlokalizowanej w Nowym Jorku.

Powstaje tzw. Bomba Turinga, opracowana przez genialnego matematyka Uniwersytetu Cambridge - Alana Turinga (bazująca na wynikach prac wybitnych polskich kryptoanalityków - Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego z Sekcji BS-4 Biura Szyfrów Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego), urządzenie służące do łamania kodu Enigmy. Polacy w 1932 r. złamali sekret Enigmy i rozpoczęli odczytywanie tajnych niemieckich depesz. Na podstawie ich badań w 1933 r. warszawska firma AVA wyprodukowała kilkanaście kopii Enigmy. Skonstruowanie przez Mariana Rejewskiego tzw. cyklometru pozwoliło na rozwiązanie problemu stale zmienianych kluczy, wirujących tarcz i elektrycznych połączeń Enigmy.
W lipcu 1939 r. w Biurze Szyfrów w Lasach Kabackich niedaleko Warszawy delegacje francuskich i brytyjskich kryptologów zapoznały się z dokonaniami polskich matematyków i otrzymały kopie maszyny szyfrującej Enigma typu wojskowego oraz jej plany konstrukcyjne, a także bombę kryptologiczną i arkusze perforowane. Bomba Turinga skróciła czas odczytywania zmieniających się zasad szyfrowania. Brytyjski Centralny Ośrodek Dekryptażu w Bletchey posiadał piętnaście takich bomb.

Po wybuchu wojny 15 polskich kryptologów z BS 4 udało się do Francji, gdzie do listopada 1942 r. współpracowało z francuskim wywiadem, rozpracowując kolejne modyfikacje Enigmy. Rozszyfrowane materiały były przekazywane do Londynu do ośrodka wywiadu w Bletchley. Po zajęciu przez Niemców południowej Francji większość z nich udała się przez Hiszpanię do Wielkiej Brytanii.
Zdolności polskich specjalistów nie zostały wykorzystane przez Brytyjczyków.
Niemcy używali Enigmy przez cały czas trwania II Wojny Światowej, przekonani, że nikt nie złamał jej kodów.

Ukończenie i uruchomienie zaprojektowanego w 1937 r. komputera Atanasoff-Berry, ABC, skonstruowana w 1939 roku przez Johna Atanasoffa i jego studenta Clifforda Berry'ego kosztem 650 USD maszyna do rozwiązywania układów równań algebraicznych liniowych, uważana za pierwszy działający prototyp specjalizowanego komputera - z uwagi na zastosowanie przez konstruktorów lamp elektronowych. Maszyna - wielkości sporego biurka - pracowała bardzo wolno i wymagała stałego nadzoru człowieka-operatora, ale i tak była około 1000 razy szybsza od stosowanych wówczas urządzeń mechanicznych. Zawierała 270 lamp, z czego ok. 210 działało na rzecz jednostki centralnej, 30 służyło obsłudze czytnika i perforatora kart, pozostałe odgrywały rolę pomocniczą. Zastosowano w niej dwójkowy system liczenia. Maszyna nie była programowalna. W roku 1948 została zdemontowana bez wiedzy Atanasoffa przez urzędników z Iowa State University; zachowało się tylko kilka oryginalnych elementów. Komputer nigdy w pełni nie był funkcjonalny, ale zdobył patent w związku ze sporem o wynalezienie elektronicznego komputera, kiedy Atanasoff udowodnił, że John Mauchly - współtwórca ENIAC-a obejrzał ABC krótko przed jego uruchomieniem.

• W styczniu brytyjscy matematycy z Post Office Research Laboratories pod kierownictwem dr T.H. Flowersa, w oparciu o teoretyczne podstawy Alana Turinga zaprojektowali i zbudowali programowalną (tzn. umożliwiającą zmianę listy operacji) maszynę Colossus specjalizowaną do dekryptażu depesz kodowanych niemieckimi maszynami Enigma i Lorenz. W poprawionej wersji maszyna mogła także wykonać instrukcję skoku do ustalonego miejsca programu - tym samym można ją uznać za komputer. Colossus był całkowicie binarny - prototyp był zbudowany z 2500 lamp elektronowych i wymagał 4,5 kW mocy.
  Informacje na temat projektu odtajniono dopiero w roku 1975. Wcześniej za pierwszy komputer uważano ogromny komputer ENIAC, stworzony w USA, który był całkowicie jawnym projektem, upublicznionym 2 lata później.
  Colossus II zawierał 4500 lamp i był niezwykle szybki, jak na swoje czasy. Dane z dziurkowanej taśmy telegraficznej były odczytywane czytnikiem optoelektrycznym z prędkością 5000 znaków na sekundę. Taśma krążyła w zamknętej pętli - każdy obieg pętli odpowiadał jednej iteracji programu. Taktowanie pracy maszyny było rozwiązane dość oryginalnie - było mianowicie narzucane przez perforację (taśma telegraficzna zawiera dodatkowy, szósty rząd otworków dla synchronizacji). Na zdjęciu - komputer odbudowany przez zespół pod kierownictwem Tony'ego Sale.

• ENIAC - Komputer elektroniczny powstał na potrzeby wojska. W czasie wojny potrzebna była precyzja działań do której używano matematyki. Np. artyleria: aby oddać celny strzał trzeba było poddać obróbce matematycznej dane jak np.: rodzaj pocisku, siłę wiatru itp. W ten sposób powstawały tablice balistyczne, które w latach czterdziestych dla danego zestawu danych zajmowało parę tygodni. Na wojnie nie można było tyle czekać. Fizyk John Mauchly, elektronik, John Presper Eckert i matematyk Herman Heine zaprzęgli do obliczeń lampy elektronowe. Już w 1940 roku Mauchly uważał, że to może zadziałać. Z J.P. Eckertem poznali się na uniwersytecie w Pensylwanii. Kilka lat później razem wymyślili i zaprojektowali wielką maszynę liczącą. Projekt przekazali członkowi uniwersytetu odpowiedzialnemu za kontakty z rządem USA. Niestety zapomniano o nim i gdyby nie zainteresowanie się sprawą przez doktora Golstine który przypadkiem dowiedział się o projekcie, prawdopodobnie nigdy nie ujrzał by światła dziennego. Goldstine pracował wówczas nad usprawnieniem procesu tworzenia tablic balistycznych i natychmiast dojrzał praktyczne zastosowania dla nowej idei.
  W marcu 1943 zaproponował współpracę pomysłowym wynalazcom. Prace ruszyły pełną parą. Pod koniec maja `43 ustalono nazwę urządzenia - ENIAC (Electronic Numerical Integrator And Computer). 5 czerwca podpisano realizację tajnego "Projektu PX" ( którego koszty wyniosły nie - jak początkowo zakładano 150.000 dolarów, a 486.804 dolary i 22 centy. Pierwszego lipca oficjalnie ruszyła praca nad ENIAC`iem. Maszynę oddano do prób laboratoryjnych jesienią `44, a pierwsze obliczenia w listopadzie.
  Piętnastego lutego 1945 o ENIAC`u dowiedziała się opinia publiczna. Zdumieni dziennikarze mogli obejrzeć pierwszy działający elektroniczny komputer: 42 Blaszane czarne szafy o wysokości 3m, 60cm szerokości i 30 cm głębokości każda. Na "procesor składało się 18.800 lamp elektronowych, 6.000 komutatorów, 1500 przekaźników i 50.000 oporników. Komputer ważył 30 ton i pobierał 140kW energii na godzinę. Każda szafa miała ręcznie regulowany nawilżacz powietrza, a termostat zatrzymywał maszynę gdy któraś część przekroczyła 48* C. System wentylacyjny składał się z dwóch silników Chryslera o mocy 24 KM. ENIAC liczył w systemie dziesiętnym, a nie jak obecnie binarnym. Potrafił wykonać 5.000 dodawań na sekundę. Jego głównym elementem były akumulatory które zapamiętywały, przeprowadzały działania i przekazywały informacje do innych podzespołów Liczbę z akumulatora można było odczytać z układu zapalonych żarówek znajdujących się na obudowie.
  Programowanie ENIACA odbywało się na czterech pulpitach sterowniczych przy pomocy których wprowadzano instrukcje i liczby do maszyny. Zabierało to mnóstwo czasu i sprzyjało pomyłkom. Dodatkowo opóźnienia powodowały ręcznie przełączanie styków i niedoskonałość modułów elektronicznych działających bez awarii średnio pół godziny.
  30 Czerwca `46 ENIACA oddano armii. Nie wziął więc udziału w wojnie, lecz jeszcze przez długie lata przy jego pomocy obliczano nie tylko tablice balistyczne, a także analizowano budowę bomby wodorowej, projektowano tunele aerodynamiczne a nawet obliczano wartość liczby "pi". Dopiero w 1955 roku dokonano odłączenia ENIACA. Miał być oddany na złom, ale uczeni nie zgodzili się z tym i uratowali większość jego części, które możemy oglądać w Muzeum w Waszyngtonie.
  
  

• Po udanej demonstracji ENIAC-a startuje projekt Whirlwind - symulator lotów na potrzeby lotnictwa wojskowego.
  Whirlwind ("Trąba powietrzna") duży uniwersalny komputer na zamówienie Marynarki USA w związku z projektem budowy urządzenia do badania stabilności i sterowności samolotów w warunkach symulacji lotu o nazwie ASCA (aircraft stability and control analyzer). Whirlwind zajmował powierzchnię ponad 300 metrów kwadratowych w dwukondygnacyjnym budynku. Jego pamięć bębnowa i niektóre inne urządzenia były zlokalizowane na parterze, jednostka centralna, konsola sterująca i ekrany na piętrze. Na dachu zainstalowano system chłodzenia. Zasilanie zajmowało piwnice. Whirlwind zawierał 12500 lamp, 28803 przerzutników, 1800 przekaźników. Był wyposażony w pamięć bębnową i taśmową; pamięć operacyjna wykorzystywała technikę rdzeni ferrytowych. Maszyna pracowała do roku 1959, choć w 1951 r. armia USA straciła zainteresowanie tym programem. Jej fragmenty są przechowywane w Smithsonian Institution i w Muzeum Komputerów w Marlboro, Massachusetts.

Harvard Mark I , inaczej IBM Automatic Sequence Controlled Calculator (ASCC). Największy w historii kalkulator elektromechaniczny; zbudowany w czasie II wojny przez zespół (Claire D. Lake, Francis E. Hamilton, Benjamin M. Durfeepod) kierunkiem Howarda Aikena, według jego pomysłu z 1937 roku. Pierwsza maszyna matematyczna mogąca przechowywać wbudowany program.
Harvard Mark I miał blisko 16 m długości i 2,5 m wysokości; ważył ponad 5 ton. Zawierał z górą 800 km przewodów z trzema milionami połączeń. Uruchomiony w Harvard Computation Laboratory (formalnie 7 sierpnia 1944 roku - przedtem znajdował się w IBM Edicott Labs).

Harvard Mark I był maszyną uniwersalną, szczególnie jednak przeznaczoną do takich zadań, jak:

• tablicowanie funkcji
• całkowanie numeryczne
• rozwiązywanie równań różniczkowych
• rozwiązywanie układów równań algebraicznych liniowych
• analiza harmoniczna
• obliczenia statystyczne

• William B. Shockley, John Bardeen i Walter H. Brattain z Bell Laboratories zbudowali pierwszy działający tranzystor. Teoretyczne podstawy zostały opracowane przez niemieckiego fizyka Juliusa Lilienfelda w roku 1928. Pierwsze tranzystory bipolarne były wykonywane technologią ostrzową z germanu. Podkład był bazą, a kolektor i emiter ostrzami przytkniętymi do kryształu jak najbliżej siebie, tak, aby wytwarzane przez nie obszary domieszkowane nie stykały się.
  
  

• Frederick Williams z Uniwersytetu Manchester opracował lampę pamięciową (tubę Williamsa) . Lampa pamięciowa jest odmianą lampy oscyloskopowej, w której możliwe jest odczytanie który fragment luminoforu został wcześniej pobudzony (luminofor utrzymuje przez pewien czas swój ładunek elektryczny). Lampa Williamsa mogła służyć jednocześnie jako pamięć i jako urządzenie kontrolne - binarna zawartość komórek pamięci jest widoczna jako rzędy jasnych (1) i ciemnych (0) plamek. Pierwsze komputery lampowe, jak np. IBM 701, używały tuby Willamsa jako podstawowej pamięci.

• Claude Elwood Shannon tworzy publikuje "Matematyczna teoria komunikacji", która położyła podwaliny pod termodynamikę komunikacyjną. Braki wspomnianej teorii, czyli niemożliwość wytłumaczenia wartości (cenności) informacji próbowali później uzupełnić inni autorzy.
  Jako jeden z pierwszych pojął doniosłość kodu binarnego i już jako młody człowiek proroczo twierdził, że ciągami zer i jedynek da się opisać tekst, obraz i dźwięk.Stworzył pojęcie bitu - jako podstawowej jednostki informacji.
  Shannon zafascynowany był maszynami liczącymi i urządzeniami, które dziś określilibyśmy mianem gadżetów - zaprojektował np. pianino odtwarzające w kolejności losowej zaprogramowane uprzednio utwory muzyczne, czy samouczącą się mysz (znajdowała drogę przez labirynt, na którego końcu Shannon kładł kawałek sera). Pracował także nad sztuczną inteligencją, rozwijając koncepcje maszyn Turinga, czego efektem było m.in. stworzenie w 1956 r. komputera szachowego MANIAC 1. Zafascynowany algebrą Boole'a starał się znaleźć jej zastosowanie w programowaniu przełączników obwodów elektrycznych.
  
  W roku 1948, zajmując się zagadnieniem przepustowości linii telefonicznych, Shannon opracował wiele ważnych do dziś formuł matematycznych, które stanowią podstawę nowoczesnej teorii informacji. Jego twierdzenia nabrały szczególnego znaczenia praktycznego po wynalezieniu układów scalonych. Bez przesady można powiedzieć, że teorie tego wielkiego naukowca leżą u podstaw współczesnej ekspansji komputerów i Internetu.
  
  

• Powstaje IBM Selective Sequence Electronic Calculator. Przed demontażem w 1952 r. SSEC obliczył tabele użyte kilka lat później dla ustalenia kursu na Księżyc rakiety Apollo w 1969 r.To pierwszy kalkulator, który wykonywał instrukcje krok po kroku i był w stanie zmienić działanie programu w zależności od wcześniej uzyskanych rezultatów.
  

W maju Maurice Wilkes i jego współpracownicy z uniwersytetu w Cambridge kończą pracę nad komputerem EDSAC (Electronic Delay Storage Automatic Computer). Projekt jest wspierany finansowo przez J. Lyons & Co. Ltd.. Jest to pierwszy w pełni skalowalny komputer, z programem przechowywanym w pamięci. Prędkość EDSAC-a to 500 kHz, większość instrukcji jest wykonywana przez ok 1500 ms.